अर्थमन्त्री श्री बिष्णु प्रसाद पौडेलज्युले संघीय संसदको बैठक समक्ष मिति २०८२/०२/१५ गते आ.व. २०८२/८३ को बजेट प्रस्तुत गर्नु भएको छ |
बजेटको उदेश्य:
- उच्च, दिगो एवम् फराकिलो आर्थीक वृद्धि हाँसिल गरि गरीबी निवारण गर्ने,
- उधम शिलता विकास र सार्वजनिकतथा निजी लगानी बिस्तार गरी रोजगारी सिर्जना गर्ने,
- आधुनिक प्रविधिको प्रयोग बढाउंदै आर्थिक दक्षता वृद्धि गर्ने,
- सामाजिक संरक्षण एवम् बिकासका माध्यमबाट सामाजिक न्याय कायम गर्ने,
- गुणस्तरीय सार्वजनिक सेवा र सुशासन प्रवर्धन गर्ने,
बजेटमा देखिएको मुख्य परिवर्तनहरु:
१. कम्पनी, व्यवसाय र उद्योगहरुको लागि प्रस्तुत गरिएका प्रावधानहरु:
- महिलाको नाममा उद्योग, व्यवसाय वा कम्पनी दर्ता वा नबिकरण गर्दा शुल्क नलाग्ने व्यबस्था गरिने भएको छ | यसले महिला लक्षित उधमशिलाता प्रर्बधनको माध्यमबाट रोजगारी तथा स्वरोजगारीका अवसर वृद्धि गर्ने लक्ष्य लिएको छ |
- आयत निर्यात गर्ने व्यवसायले, Import/Export को लागी चाहिने Exim Code लिँदा, भन्सार विभागलाई बुझाउनु पर्ने रु. ३ लाखको बैंक ग्यारेन्टी को व्यवस्था खारेज गरिएको छ | यसले एक साधारण व्यवसायलाई EXIM लिन, तुलनात्मक रुपमा सजिलो बनाएको छ |
- १० करोड सम्मको वार्षिक कारोबार गर्ने startup व्यबसायीलाई ५ बर्ष सम्म आयकर नलाग्ने व्यवस्था ल्याइएको छ | स्टार्टअप ब्यवसायलाई प्रोत्साहन र प्रबर्धन गर्ने उदेश्य यस बजेटले राखेको देखिन्छ |
- शिक्षित युवालाई उधमशिल र स्वरोजगार बढाउन शैक्षिक योग्यता, व्यवसाय दर्ता, सीप परिक्षणको प्रमाणपत्र र परियोजना प्रस्तावको आधारमा विना धितो रु २ लाख देखी २० लाख सम्म ३% व्याजदरमा सहुलियतपूर्ण कर्जा उपलब्ध गराउने भएको छ |
- बैंक, बिमा, दूरसंचार, धितोपत्र लगायत सबै प्रकारका सार्वजनिक तथा वित्तीय कारोबारमा राष्ट्रिय परिचयपत्र (NID) को प्रयोग गरिनेछ | कम्पनी दर्ता र बैंक कारोबार मा NID प्रयोग हुँदै आइरहेको छ, यसलाई थप अन्य क्षेत्रमा निरन्तरता दिने प्रयास गरेको देखिन्छ |
२. केहि बिशेष व्यवसायहरु लक्षित छुट प्रावधानहरु:
- Electric Vehicle charging मेशिन उत्पादन तथा एसेम्बलीङ्ग गर्ने उद्योगलाई ५ बर्ष सम्म आय कर छुट | नेपालमा विधुतीय सवारीसाधन प्रति बढ्दो आकर्षणलाई ध्यानमा राखी र यसलाई अझ प्रबर्धन गर्न, आवश्यक चार्जिंग स्टेसनमा निजि क्षेत्रको लगानी बढाउने उदेश्य राखिएको छ |
- ग्रिन हाईड्रोजन (Green Hydrogen) उत्पादन गर्ने उद्योगलाई ५ बर्ष सम्म आय कर छुट | वातावरण सन्तुलन राख्ने र कार्बन उत्सर्जन नियन्त्रण राख्ने उदेश्य राखिएको देखिन्छ |
- सूचना प्रविधि सेवा (Digital Technology) निर्यातबाट (Export) प्राप्त हुने आयमा लाग्ने करमा ७५% छुट हुने भएको छ | यसले नेपालमा संचालित आई. टि. (I.T.) कम्पनीहरुलाई आयकरमा विशेष सहुलियत प्राप्त भएको छ |
३. लगानी सम्बन्धि प्रस्तुत गरिएका प्रावधानहरु:
- सरकारी ऋणपत्रको दोस्रो बजार कारोबार शुरु गरिनेछ | गैर आवासीय नेपालीलाई दोस्रो बजारमा कारोबार गर्न अनुमति दिने व्यबस्था मिलाइने भएको छ| यसले नेपाली सेयर बजारमा कारोबार हुने दायरा (Scope) वृद्धि गरेको छ, साथै सरकारी ऋणपत्रमा लगानी आकर्षण बढाउने खोजिएको देखिन्छ |
- नेपाली व्यबसायी वा कम्पनीलाई विदेशमा विक्री शाखा वा अर्धप्रशोधित सामाग्री निर्यात गरि प्रशोधन कारखाना स्थापना गर्न अनुमति दिइनेछ | यसका लागि निर्यातबाट हुने बार्षिक आम्दानीको २५% सम्म बिदेशमा लगानी गर्न पाउने व्यवस्था गरिएको छ, र यस्तो व्यबसाय बाट आर्जन हुने मुनाफाको ५० % देशभित्र फिर्ता गर्नु पर्ने हुन्छ |
कम्पनी वा व्यवसायहरुमा लागु हुने राजस्वलाई असर पर्ने प्रावधानहरु:
१. आय कर (Income Tax):
- सूचना प्रविधिमा आधारित उद्योग, होटल तथा रिसोर्टलाई विशेष उद्योग सरह आयकर र विद्युत महसुल छुट दिने भएको छ | यस व्यवस्थाले अब २५% मा लागु हुँदै आएको आयकर २०% को सहुलियत दरमा लागु हुने भएको छ |
- नेपालमा बसी विदेशमा सूचना प्रविधि सेवा निर्यात (Export) गर्ने व्यक्तीको आम्दानीमा ५% मात्र आय कर लाग्ने भएको छ र यो कर नै अन्तिम कर हुने भयको छ |
- Transportation service business ले प्राकृतिक व्यक्ती (Natural Person) बाट ढुवानी साधन भाडा बापत अग्रिम कर कट्टी (TDS) गरि भुक्तानी गरेकोमा सो खर्चलाई करयोग्य आय गणना गर्दा कट्टी गर्न पाउने भएको छ |
- खाद्यान्न, गेडागुडी, फलफुल लगायत वनस्पतिजन्य, पशुजन्य तथा दुग्धजन्य पदार्थमा भन्सार बिन्दुमा लाग्दै आएको अग्रिम आयकर खारज गरिएको छ | यसले आवश्यक खाद्यान्न पैठारी गर्न सहजीकरण गर्ने देखिन्छ |
- आय विवरण (Income Tax Return) पेश नगरेका करदातालाई कार्यालयबाट गरिएको संशोधित कर निर्धारणबाट सिर्जित बक्यौता फरफारक गर्ने मौका दिएको छ |
- २० बर्षभन्दा पुरानो वा संचालनमा आउन नसक्ने सार्वजनिक तथा निजि सवारीसाधनको लागत कट्टा गर्ने प्रयोजनका लागि अन्तिम २ बर्ष को आयकर बुझाएमा बाँकि आयकर छुट दिने भएको छ |
२. मूल्य अभिबृद्धि कर (VAT) तथा अन्य कर
- डिजिटल भुक्तानीलाई (Digital Payment) प्रोत्साहन गर्न, समाशोधनगृह (Clearing House) को सेवामा लाग्दै आएको मूल्य अभिवृदी कर (VAT) खारेज गरिएको छ | यसले digital payment गर्दा लाग्दै आएको सेवा शुल्कमा केहि राहत दिएको छ|
- VAT र Excise Duty (अन्त: शुल्क) को विवरण बुजाउन वा कर दाखिला गर्न नसकेको व्यक्तिलाई विवरण र कर बुझाएमा, ब्याज, थप दस्तुर, बिलम्ब शुल्क र जरिवानामा सहुलियत दिने भएको छ | यसको बिस्तृत विवरण अन्तरिक राजस्व कार्यालयले केहि दिनमा प्रकाशन गर्ने छ |
- अन्तर्राष्ट्रिय हवाईसेवा र सोका हवाई टिकटको कारोबार गर्ने व्यक्तिले VAT मा दर्ता भई बुझाउन बाँकि कर रकम बुझाएमा, ब्याज, थप दस्तुर, र जरिवाना मिनाहा गर्ने भएको छ | अन्तर्राष्ट्रिय हवाईसेवामाथि VAT आ. ब. ८१-८२ बाट लागु गरिएको थियो |
- विधुतीय सवारीसाधनको प्रयोगलाई प्रोत्साहित गर्न Electric Vehicle मा लगाइएको सबै प्रकारका कर (Custom duty, Excise Duty, VAT), तथा महसुल यथावत राखिएको छ | Electric Vehicle खरिद गर्न खोजिरहनु भएको ग्राहकको लागि यो सकारात्मक पक्ष हो |
केहि विशेष कम्पनीमा लागु हुने विशेष प्रावधानहरु:
- प्रस्तुत सामग्री तथा मेशिनरी उपकरणको Import मा १% मात्र भन्सार महसुल लाग्ने र अन्य कर तथा महसुलमा खारेजी गरीएको क्षेत्र यसप्रकार रहेको छ :
- सौर्य तथा वायु उर्जाबाट विद्युत संचय गर्न आवश्यक व्याट्री तथा उपकरणको पैठारीमा,
- Electric Vehicle charging मेशिन उत्पादन तथा एसेम्बलीङ्ग गर्ने उद्योगलाई आवश्यक पर्ने उपकरणको पैठारीमा,
- काठ तथा काठजन्य सामग्रीको गुणस्तरीय उत्पादन तथा उपभोग बढाउन काठ सिजनिंग (wood seasoning) गर्ने उद्योगलाई आवश्यक मिल मेशिनरीको पैठारीमा,
- फुटबल, क्रिकेट तथा बहुउद्दश्यीय रङ्गशालाको पुर्बाधार (Infrastructure) निर्माणको लागी आवश्यक मेशिनरी, यन्त्र, उपकरण र खेल सामाग्रीको (sport goods) पैठारीमा,
- सडक, सिंचाई र जलविद्युत आयोजनामा सुरुङ्ग प्रविधिको प्रयोग प्रवर्धन गर्न निजी क्षेत्रले टनेल बोरिङ्ग मेशिनको पैठारीमा,
- प्रस्तुत सामग्री तथा मेशिनरी उपकरणको Import मा भन्सार महसुल र अन्य सबै कर खारेज गरीएको क्षेत्र यसप्रकार रहेको छ :
- प्राङ्गारिक र प्राकृतिक मल उत्पादनको लागी आवश्यक मिल, मेशिनरी तथा उपकरणको पैठारीमा,
- ग्रिन हाईड्रोजन (Green Hydrogen) उत्पादन गर्ने उद्योगको लागी आवश्यक मेशिनरी उपकरणको पैठारीमा,
